W środę, 11 marca 2020 roku, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła światową pandemię koronawirusa SARS-CoV-2. Choroba ta, już dawno nie jest tylko regionalnym problemem, lecz stanowi zagrożenie dla całego świata, włączając w to Republikę Federalną Niemiec. W związku z tym, prosimy o zapoznanie się z prawami i obowiązkami zarówno pracowników jak i pracodawców w obliczu zaistniałej sytuacji.

Dodatkowe informacje na temat zagrożeń związanych z koronawirusem, można uzyskać na stronie Ministerstwa Zdrowia.

Najważniejsze informacje związane z epidemią koronawirusa w Sachsen, można znaleźć pod adresem https://www.coronavirus.sachsen.de/ 

Podstawowe pytania i odpowiedzi, związane z koronawirusem w świetle niemieckiego prawa pracy, znajdują się poniżej.

Czy mam prawo do pracy w domu (w biurze domowym)?

Praca w domu (tzw. “home office”) nie jest ściśle uregulowana w niemieckim kodeksie pracy. Pracownik z pracodawcą mogą uzgodnić wykonywanie pracy w domu, za obopólną zgodą. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ta kwestia jest częścią umowy zakładowej lub jest ujęta w zbiorowym układzie pracy – w takim przypadku należy zapoznać się z obowiązującymi przepisami.

Czy muszę iść do biura, kiedy moi koledzy kaszlą?

W niemieckim kodeksie pracy, sytuacja epidemii jakiej doświadczamy aktualnie z wirusem COVID-19 nie jest jednoznacznie zdefiniowana. Pracownik może odmówić pracy lub stawienia się w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, jeżeli jej wykonanie lub stawiennictwo obiektywnie mogłoby stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, lub przynajmniej taka możliwość mogłaby zaistnieć. Sam kaszel,katar lub inne objawy przeziębienia, mogą być w opini sądu niewystarczającą przesłanką do wyciągniecia tak dalekoidących wniosków, jak infekcka COVID-19 i bezpośredniego zagrożenia zdrowia.

Czy pracodawca może zarządzić pracę w godzinach nadliczbowych, jeśli wielu kolegów jest nieobecnych z powodu
koronawirusa?

Godziny nadliczbowe to czas, w którym przekroczone są uzgodnione regularne godziny pracy.
Pracownicy są z reguły zobowiązani do pracy w godzinach nadliczbowych tylko wtedy, gdy wynika to
z układu zbiorowego pracy, umowy o dzieło lub umowy o pracę. Może jednak istnieć również wtórne
zobowiązanie do pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli wymagane godziny nadliczbowe
zapobiegają wyrządzeniu pracodawcy szkody, której nie można uniknąć w inny sposób. Może to mieć
miejsce również wtedy, gdy na przykład w wyniku chorób COVID-19 dojdzie do znacznych strat
personelu.

Jeśli nie ma postanowień układu zbiorowego w zakresie wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych, pracownik może z reguły żądać wynagrodzenia podstawowego za godziny
nadliczbowe zgodnie z § 612 BGB. Prawo do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych
zakłada, że godziny nadliczbowe zostały zlecone, zatwierdzone lub zaakceptowane przez pracodawcę.

Czy mam prawo do wynagrodzenia za pracę w przypadku czasowego przerwania lub zamknięcia
działalności?

Jeśli chodzi o stałe wynagrodzenie, pracodawca pozostaje zobowiązany do dalszego wypłacania
wynagrodzenia, jeśli pracownicy są zdolni i chętni do pracy, ale nie może ich zatrudnić z powodów
leżących poza sferą jego działalności (tzw. teoria ryzyka operacyjnego, § 615 zdanie 3 BGB).

Obejmowałoby to na przykład przypadki, w których z powodu chorób COVID-19 wystąpiłyby znaczne
braki kadrowe lub ograniczenie dostaw zewnętrznych, w wyniku których pracodawca tymczasowo zaprzestałby działalności gospodarczej. W takich przypadkach pracownicy zachowywaliby zatem prawo do wynagrodzenia, nawet jeśli nie byliby w stanie pracować.

Uwaga: W przypadkach, w których ani pracodawca, ani pracownik nie są odpowiedzialni za utratę
możliwości pracy, indywidualne lub zbiorowe układy pracy mogą stanowić inaczej.

Czy firma może otrzymać odszkodowanie za krótki czas pracy w przypadku utraty godzin pracy z powodu koronawirusa?

Ograniczenie dostaw zewnętrznych, które powstają w związku z okolicznościami leżącymi poza sferą działalności pracodawcy lub oficjalnym zamknięciem zakładu, w wyniku czego zakłady muszą ograniczyć lub wstrzymać produkcję, mogą prowadzić do roszczeń o rekompensatę za krótki czas pracy dla pracowników dotkniętych utratą pracy.

Przedsiębiorstwa, które chcą ubiegać się o rekompensatę z tytułu skróconego czasu pracy, muszą
wcześniej powiadomić odpowiednią agencję pracy o skróconym czasie pracy. Właściwa agencja pracy
sprawdza, czy w każdym indywidualnym przypadku spełnione są warunki przyznania odszkodowania za skrócony czasu pracy.

Rekompensata z tytułu skróconych godzin pracy może być przyznana na okres do dwunastu miesięcy.
Zasiłek krótkoterminowy jest wypłacany według tej samej stawki co zasiłek dla bezrobotnych i wynosi
67 lub 60 % różnicy między wynagrodzeniem ryczałtowym netto, które byłoby wypłacone, gdyby nie
nastąpiła utrata pracy, a wynagrodzeniem ryczałtowym netto od faktycznie otrzymanego
wynagrodzenia.

Co się stanie, jeśli moje dziecko nie jest chore, ale jego żłobek/szkoła jest zamknięta (na dłuższy
okres czasu) i nie mam innej opieki nad nim? Czy muszę brać urlop?

Jeśli ośrodek opieki dziennej/szkoła jest zamknięty, biorąc pod uwagę wiek dzieci, rodzice muszą
najpierw dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić opiekę nad dziećmi w innym miejscu (np. opiekę
innego rodzica). Jeśli nadal nie można zapewnić koniecznej opieki nad dzieckiem, pracownik
ma prawo odmówić wykonania pracy (§ 275.3 BGB). Oznacza to, że w tych przypadkach pracownik jest
zwolniony z obowiązku świadczenia usług; nie ma bezwzględnej konieczności skorzystania z urlopu.

Należy jednak zauważyć, że jeżeli pracownik ma prawo do odmowy wykonania świadczenia z
przyczyn osobistych z premedytacją, roszczenie o dalszą wypłatę wynagrodzenia może istnieć tylko
pod ścisłymi warunkami. Takie roszczenie do wynagrodzenia może wynikać z § 616 BGB przez
stosunkowo nieznaczny okres czasu.

Ponadto roszczenie zgodnie z § 616 BGB może zostać ograniczone lub nawet całkowicie wykluczone
na mocy umów o pracę lub układów zbiorowych pracy.

Jeśli pracownik korzysta z urlopu, otrzymuje wynagrodzenie za czas urlopu. W tej sytuacji pomocne może być nawiązanie wcześniejszej rozmowy z pracodawcą.

Federalne Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych apeluje do wszystkich pracodawców wraz z zainteresowanymi pracownikami o uzgodnienie pragmatycznych rozwiązań (np. biuro domowe, twórcze modele czasu pracy, korzystanie z urlopów i kont czasu pracy itp.), które uwzględniają interesy rodzin i możliwości pracy przedsiębiorstw i instytucji.

Co się stanie, jeśli nie dotrę do mojego miejsca pracy, na przykład dlatego, że S-Bahn lub U-Bahn
nie działa?

Jeżeli pracownik nie może dotrzeć do miejsca pracy ze względu na czynniki zewnętrzne, na które nie ma wpływu, a tym samym nie może wykonywać swojej pracy, to z reguły nie ma on prawa do
wypłaty uzgodnionego wynagrodzenia. Dzieje się tak, ponieważ pracownik ponosi ryzyko dotarcia do
firmy jako miejsca pracy (tzw. ryzyko podróży).

Co się stanie, jeśli zachoruję na COVID-19?

Jeżeli pracownik nie jest zdolny do pracy z powodu zakażenia koronawirusem i w związku z tym nie
może wykonywać swojej pracy, to w przypadku choroby ma on prawo do dalszego wynagrodzenia
przez okres sześciu tygodni (§ 3 EFZG). Po tym okresie osoby z ustawowym ubezpieczeniem
zdrowotnym mają z reguły prawo do zasiłku chorobowego.

Czy mam prawo do wynagrodzenia, jeśli oficjalny środek kontroli zakażeń jest
skierowany przeciwko mnie?

Jeżeli sam pracownik, jako osoba poszkodowana, jest poszkodowany przez urzędowe rozporządzenie, jak na przykład zakaz pracy lub kwarantanna, może on mieć ubiegać się od pracodawcy wypłaty pełnego wynagrodzenia. Z punktu widzenia Federalnego Trybunału Sprawiedliwości, w takim przypadku może
zaistnieć tymczasowy powód prewencji w osobie pracownika, który zobowiązuje pracodawcę do
dalszego wypłacania wynagrodzenia mimo ustania obowiązku wykonywania pracy (§ 616 BGB). Czas
trwania ciągłej wypłaty wynagrodzenia zależy od okoliczności danej sprawy (zob. Federalny Trybunał
Sprawiedliwości, wyrok z dnia 30 listopada 1978 r., III ZR 43/77 – maksymalnie przez 6 tygodni od tej
decyzji).

W przypadkach, w których § 616 BGB jest ograniczony lub wyłączony na mocy indywidualnego lub
zbiorowego układu pracy lub nie ma zastosowania z innych powodów, w wielu konstelacjach
występuje roszczenie o odszkodowanie na mocy prawa publicznego. Osoby odizolowane jako
podejrzane o zakażenie na polecenie właściwego wydziału zdrowia publicznego i tym samym
narażone na utratę zarobków mają prawo do odszkodowania zgodnie z § 56 IfSG. Rekompensata jest obliczana w zależności od utraty zysków. Przez pierwsze sześć tygodni jest on przyznawany w wysokości utraty zarobków. Od początku siódmego tygodnia jest on przyznawany w wysokości zasiłku chorobowego. Pracownicy otrzymują od pracodawcy odszkodowanie za czas trwania ich izolacji, ale nie dłużej niż przez sześć tygodni, na poziomie ich wynagrodzenia netto. Wypłacone kwoty są zwracane pracodawcy na jego wniosek. Po sześciu tygodniach państwo kontynuuje wypłacanie zasiłku chorobowego. Osoby chore nie są objęte tym systemem kompensacyjnym, ponieważ otrzymują już zasiłek chorobowy i zasiłek chorobowy.

W razie jakichkolwiek dodatkowych pytań lub wątpliwości związanych z zaistniałą sytuacją, prosimy o kontakt

Z względu na szerzące się fałszywe informację związane z epedemią koronawirusa, zalecamy czerpać informację w pierwszej kolejności z następujących źródeł:

• https://www.gov.pl/web/zdrowie/co-musisz-wiedziec-o-koronawirusie – Ministerstwo Zdrowia (język polski)
• https://www.coronavirus.sachsen.de/ – aktualności związane z epidemia koronowirusa w Saksonii (język niemiecki)
• https://www.bmas.de/DE/Startseite/start.html – Federalne Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych (język niemiecki)